रक्षाबंधन 2022 : अतूट प्रेमाचा धागा Raksha Bandhan 2022 Muhurt Information

Raksha bandhan 2022 : 2022 रक्षाबंधन  

Rakhi / Raksha bandana /Rakshabandhan  
रक्षा बंधन : अतूट प्रेमाचा धागा 

भारत हा सणांचा देश ! देशात दिवाळी, दसरा, होळी, रक्षाबंधन (Raksha bandhan 2022) आदी अनेको उत्सव व सण हे साजरे केले जातात. जवळपास प्रत्येक दिवस हा कोणत्या ना कोणत्या प्रकारे उत्सवाशी किंवा सणाशी किंवा देवी-देवतांशी किंवा संत किंवा उपवास यांच्याशी संबंधीत असणारच. इतकेच काय तर आठवड्याचे सात वार यांच्या देवता, त्या-त्या दिवसांची तिथी त्यांचे देवता, त्या दिवशी असणार्‍या नक्षत्र व राशी यांच्या देवी-देवता असा हिंदु धर्माचा प्रत्येक क्षण हा एका प्रकारे उत्सवच असतो. ऑगस्ट महिन्यात भाऊ-बहिणींच्या प्रेमाचा ओलावा घेऊन येतो, तो म्हणजे राखी (Rakhi 2022) किंवा रक्षाबंधन (Rakshabandhan 2022) चा सण. प्रत्येक भारतीय ह्या सणाची अत्यंत आतुरतेने वाट पाहतो. संबंधांची व त्यावरील श्रद्धांची पराकाष्ठा हे ह्या सणांचे माध्यमाने भारतीय व्यक्ती किती सहृदयी असतात त्याचे दर्शन घडते. या लेखाचे मध्यमातून या सणाबाबत व त्याचेशी निगडीत असलेल्या अनेक बाबींचा उहापोह करण्याचा प्रयत्न आम्ही केलेला आहे. 

रक्षाबंधन २०२२ : Raksha bandhan 2022 Muhurt

वर्ष 2022 मध्ये रक्षाबंधन हा सण गुरुवार, 11 ऑगस्ट रोजी साजरा केला जाईल.

पोर्णिमा प्रारंभ : 11 ऑगस्ट 2022  रोजी 10:38  वाजता 

पोर्णिमा समाप्ती : 12 ऑगस्ट 2022  रोजी 07:05 वाजे पर्यन्त 
भद्रा : 11 ऑगस्ट 2022 रोजी सकाळी 10:13  ते रात्रौ 08:25 पर्यन्त 

राखी बांधण्याचा मुहुर्त (Muhurt) : गुरुवार रोजी सायंकाळी 08:51 ते 09:19 या वेळेत बांधावी   

रक्षाबंधन आणि मान्यता 

(Raksha bandhan and Rituals)

रक्षाबंधन हा हिंदू धर्मातील सर्वात पवित्र आणि प्रमुख असा राखी (rakhi) चा उत्सव आहे. हा सण बंधुता आणि सहकार्यास समर्पित आहे. हा सण श्रावण महिन्याच्या पौर्णिमेच्या दिवशी साजरा केला जातो, म्हणून बर्‍याच ठिकाणी याला श्रावणी (shrawani) किंवा साळूणो (saluno) देखील म्हणतात. आजच्या काळात हा उत्सव प्रामुख्याने भाऊ-बहिणीच्या (brother sister) नात्यास वाहिलेला आहेे, परंतु बर्‍याच ठिकाणी ब्राह्मण सुद्धा आपल्या यजमानांना राखी बांधतात. यासह, नेता किंवा प्रमुख व्यक्तीला राखी देखील सार्वजनिकरित्या बांधली जाते. खरं तर, रक्षाबंधन हा सण म्हणजे मानवी भावनांच्या श्रद्धा आणि सामर्थ्याचा सण. यामुळेच हा उत्सव जगभरातील हिंदू समाज मोठ्या उत्साहात साजरा करीत असतो. 

धार्मीक ग्रंथांच्या मान्यतेनुसार, या दिवसाचे स्नान, तप आणि दान यांचे विशेष महत्व आहे. याच दिवशी यज्ञोपवीत पुजन तसेच उपनयन (upnayan) संस्कार करण्याचे देखील विधान आहे. चंद्रदोषाचे निवारणासाठी श्रावण पोर्णिमा (Shrawan Pornima) ही सर्वश्रेष्ठ मानली जाते. 

रक्षाबंधन कसे साजरे करावे 

(How To Celebrate Rakshabandhan)

गत दोन वर्ष संपूर्ण जग हे कोरोना (Corona : Kovid-19) या महामारीच्या विळख्यात सापडले होते.  मात्र तरीही भारतीय संस्कृतीने दरवेळेस साजरे होेणारे उत्सव, सण, उपवास आदिंच्या माध्यमातून नागरिकांचे विश्‍वास हे वृंद्धींगत करण्यास सहाय्यच केलेले आहे. आता अशातच बहिण-भावाच्या पवित्र अशा रक्षासुत्राचे उत्सव म्हणजेच रक्षाबंधन आलेले आहे. 

या रक्षाबंधनात (Rakshabandhan / Rakhi) नेहमीच आपले देशाला त्रास देण्यास सज्ज असलेल्या चिनचा विरोध करणेसाठी त्या प्रत्येक व्यक्तीने जो या देशाचे मातीशी इमान राखतो, त्याने चिनच्या वस्तुंचा बहिष्कार करावयास हवा. तसेच संपर्कामुळे पसरणार्‍या या रोगापासून स्वत:चा, परिजणांचा, परिचितांचा पर्यायाने समस्त समाजाचा बचाव करणेसाठी रक्षासुत्र म्हणून राख्यांच्या भंपक शो मध्ये न जाता, मोळीचे रक्षासुत्र (Moli Rakshasutra) यांचा वापर करावा. निश्‍चितच भारतीय परंपरेचा मानही राखला जाईल आणि पौराणिक राखी बांधवून घेण्याचे तसेच बांधण्याचे वेगळे असे फिलींगही येईल.

रक्षाबंधन का साजरा करायचा? 

(Why to celebrate Raksha Bandhan)

हिंदू दिनदर्शिकेनुसार रक्षाबंधनचा हा अनोखा उत्सव दरवर्षी श्रावण महिन्याच्या पौर्णिमेच्या दिवशी साजरा केला जातो. या पवित्र सणानिमित्त बहिणी आपल्या भावांना राखी (Rakhi) बांधतात आणि शुभेच्छा देतात आणि संरक्षणाचे वचन घेतात. गुरुशिष्य परंपरेत शिष्यांना आपल्या गुरुंनी तसेच ब्राह्मणांनी त्यांच्या यजामानांनाही राखी बांधण्याची प्रथा काही ठिकाणी चालू ठेवली असली तरी आजच्या काळात हे फारच क्वचित पाहायला मिळते. रक्षाबंधन हा सण साजरा करण्याविषयी अनेक मान्यता आहेत. परंतु खरं तर, रक्षाबंधन हा सण मानवी भावनांची शक्ती तसेच प्रतिबद्धतेची शक्ती दर्शविण्यास कार्य करते.

राखी इंद्रदेवांना बांधली गेली

(Story about Rakshabandhan or Rakhi in Puran)

रक्षाबंधनाच्या उत्सवाबद्दल अनेक पौराणिक व ऐतिहासिक कथा आहेत. या कथांमधूनच आता रक्षाबंधनाचा सण उत्सव प्रकार तयार झाला आहे. भविष्य पुराणातील एका कथानुसार -

एकदा देव आणि असुरांनी जोरदार युद्ध केले. या युद्धात असुरांची लढाई भारी होती आणि देवांचा पराभव निश्चित दिसत होता. या भीतीने देवराज इंद्र देवगुरू बृहस्पति जवळ गेले. मग देवगुरू बृहस्पतीने त्यांना सांगितले की त्याने आपली पत्नी इंद्राणीला रक्षासूत्रेशी बांधले आणि युद्धाला जा, असा आदेश केला. आपल्या गुरूच्या सल्ल्‌यानुसार इंद्रानेही असेच केले आणि रक्षासूत्रांच्या मंत्र शक्तीमुळे असुरांवर विजय मिळविला.

जेव्हा राणी कर्णावतींनी हुमायूना एक राखी पाठविली

(Story of Rakshabandhan Rani Karnavati and Humayun)

राखीसंदर्भातील एक इतिहासातील कथाही खूप प्रसिद्ध आहे. त्यानुसार गुजरातच्या सुलतान बहादूर शहाने  आपल्या राज्यावर हल्ला केल्याची पूर्व मेवाड राणी कर्णावती यांना पूर्व सूचना मिळाली. बहादूरशहा विरूद्ध लढाई करण्यासाठी राणी कर्मावतीकडे पुरेसे लष्करी सामर्थ्य नव्हते, म्हणून तिने मुघल सम्राट हुमायूंकडे राखी पाठविली आणि आपल्या व त्याच्या राज्याच्या बचावासाठी प्रार्थना केली.

हुमायूंने मुस्लिम असूनही, राणीचे संरक्षण करताना राणी कर्णावतीला आपली बहीण मानले, आणि   बहादूरशाहांशी लढताना राणी कर्णावती व तिच्या राज्याचे रक्षण करण्यासाठी मेवाड गाठले.

आम्ही रक्षाबंधन कसे साजरा करू 

 रक्षाबंधन उत्सवाची परंपरा 

Tradition of Rakshabandhan celebration

रक्षाबंधनाच्या दिवशी बहिणी आपल्या भावांना सूत्र बांधतात आणि त्यांचे रक्षण करण्याचा संकल्प करतात, हा दिवस सार्वजनिक सुट्टीचा दिवस आहे. जेणेकरून भाऊ-बहिणी एकमेकांना भेटायला वेळ मिळतील आणि जर दूर गेले तरी रक्षाबंधन हा सण साजरा करु शकतील. 

जर या दिवशी भावंड एकमेकांना भेटू शकत नसतील तर बहिणी आपल्या भावांकडे कुरिअर द्वारे किंवा पोस्टद्वारे राखी (Rakhi by post or courier) पाठवतात. 

रक्षाबंधन उत्सव साजरा करण्याचा एक विशेष मार्ग आहे, त्यानुसार आपण हा उत्सव साजरा केला पाहिजे. रक्षाबंधनाच्या दिवशी भाऊ-बहिणी स्नान करतात, देवाची पूजा करतात. यानंतर मोळी, अक्षत, कुमकुम आणि दीप ताटात ठेवून दिप प्रज्वलीत करीत बहीण भावाची ओवाळणी करते. 

बहिणी आपल्या भावांची ओवाळणी करतांना त्यांचे दीर्घायुष्य आणि भरभराट व्हावी या शुभेच्छा देऊन त्यांनी राखी बांधतात. यानंतर, भाऊ आपल्या बहिणींचे रक्षण करण्याचे वचन देतात आणि त्यांना त्यांच्या आवडीनिवडी भेटवस्तू मोठ्या प्रेमाने दिल्या जातात.

रक्षाबंधन मंत्र 

(Raksha bandhan Mantra/ Shlok)

(Rakshabandhan Mantra/Shlok)

पूर्वीच्या काळात रक्षाबंधनाच्या सणानिमित्त पुजारी आपल्या पुरोहितांना राखी बांधत असत आणि त्यांचे कल्याण व प्रगती करण्याची इच्छा बाळगत असत, जरी हा प्रथा थोड्‌ंयाच वेळा पाळला जातो. या प्रथेमध्ये पुजारी त्यांच्या यज्ञात रक्षसूत्र बांधत असत आणि विशेष मंत्राचा जप करत असत. आजही मंदिरात रक्षाबंधन Rakshabandhan बांधला जातो तेव्हा हा मंत्र  Rakhi Mantra जपला जातो. हा मंत्र खालीलप्रमाणे आहे 

अशा प्रकारच्या वैदीक मंत्रांचे उच्चार हे विशेष आवृत्ती वातावरणात निर्माण करीत असतात, जे आपल्या संपर्कात येणार्‍या प्रत्येक चर-अचर वस्तूंवर सकारात्मक प्रभाव टाकतात. 

ॐ येन बद्धो बली राजा, दानवेन्द्रो महाबल:

तेन त्वां मनुबधनानि रक्षे माचल माचल 

ज्याचा अर्थ असा आहे की ज्या प्रकारे राक्षसांचा राजा बळीला रक्षासूत्रात बांधले गेले. त्याच प्रकारे मी तुला बांधते, जो तुझी रक्षा करेल! 

विद्वानांच्या म्हणण्यानुसार जेव्हा जेव्हा एखादा ब्राह्मण किंवा पुजारी आपल्या यजामानाची पूजा करतात, तेव्हा आपल्या मंत्राद्वारे ते म्हणतात की रक्षासूत्रामध्ये, बलिदानाचा आणि धर्मात वापरलेला असुरांचा महान राजा, मी तुला त्याच धर्मात बांधील. रक्षसूत्रासाठी वचनबद्ध आणि म्हणतो की हे रक्षा! तू स्थिर राहा, स्थिर राहा. 

रक्षाबंधनाची आधुनिक परंपरा

आजच्या काळात रक्षाबंधनाचा सण पूर्वीपेक्षा खूप बदलला आहे. पूर्वीच्या काळात हा सण एक मुख्य शिष्य, याजक आणि नातेवाईक होता. आता तर वेगवेगळ्या डिजाईन्सच्या व फॅशनच्या राख्यांचे चलन अलीकडचे काळात खुपच वाढले आहे. राख्यांमध्ये रंग व डिजाईन वाढतच आहेत मात्र संबंधांचा तो गोडवा ही वाढणे संस्कृतीच्या सृजनासाठी तेवढाच गरजेेचा आहे.